6 Milyar Dolarlık Sektörün Röntgeni

Prof. Dr. MEHMET ŞAKİR ERSOY Galatasaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekanı, İnsanoğlu bu… Evini yapacak odunu, taşı; yiyeceği avını taşımak istemiş… Kızaklar yapmış ağaçtan ya da taşları yuvarlamış yüzyıllarca… Dur durak bilmemiş gelişimi… Tarihin milat öncesi 3500 yılını kaydettiği günlerde Sümerler ilk tekerleği armağan etmiş insan nesline… Taşımacılık bu muhteşem buluşla insan hayatına adım adım girmeye başlamış… İmkansız uzaklıklar yakınlaşmaya, bilinmeyenler bilinmeye yol açmış… Tüm buluşlar gibi tekerlek de insanoğlunun zekası ve bitmeyen gelişme isteğiyle savaş arabalarından, otomobillere; TIR’lardan uçaklara koşarcasına ilerlerken, beraberinde pek çok sektörde yaratmış. Taşımacılıktan lojistiğe uzanmış…

05 Nisan 2010 Pazartesi 12:24

Yaşamakta olduğumuz çağ bilgi teknolojilerinde baş döndürücü gelişmelere sahne oluyor. Küreselleşme sürecinin altyapısını bilgi teknolojilerindeki bu hızlı gelişmeler hazırlıyor. Dünyanın çok farklı yörelerinde yaşayan milyonlarca kişi ve kurum çok etkin ve süratli iletişim olanakları sayesinde özellikle internet aracılığıyla mal, hizmet ve bilgi alışverişi yapabiliyor. Küreselleşme süreciyle yaşanan yoğun ve dinamik bilgi ortamı yepyeni bir ekonomik yapının hızla gelişmesini tetikliyor. \"Yeni Ekonomi\" adı verilen bu yapıyı oluşturan kavramlar bilgi teknolojisi, sinerji ve yeni dinamiklerdir.

■ LOJİSTİK ÖNEM KAZANIYOR
Bu yeni ekonomik yapı içinde şirketlerin, maliyetlerin azaltılması ve müşteri memnuniyetinin sağlanması konularına odaklanmaları lojistiğin önem kazanmasına sebep olmuştur. Özellikle üretici şirketler başta olmak üzere, günümüz şirketleri ana faaliyetleri dışında kalan tedarik zinciri içindeki, tedarik, taşıma, depolama, elleçleme, paketleme, stok, dağıtım gibi, birçok faaliyeti başka firmalara yaptırarak (outsourcing) kendi ana faaliyet konuları olan üretime daha fazla zaman ayırabilmektedirler. Herhangi bir konuda, ne zaman hızlı bir değişim yaşansa, ortaya konuyla ilgili birçok terim ve tanım çıkmaktadır. Bu, \"LOJİSTİK\" için de geçerlidir. İşletme Lojistiği, Fiziki Dağıtım, Malzeme Yönetimi, Dağıtım Mühendisliği, Lojistik Yönetimi ve Tedarik Zinciri Yönetimi aynı konu (Lojistik) için kullanılan terimlerden bazılarıdır.

■ DOĞRU YERDE DOĞRU ZAMANDA
Lojistikte söz konusu hareket doğru zamanda, doğru yere ve en ekonomik bir biçimde olmalıdır. CLM (Council of Logistics Management) Lojistiği şöyle tanımlamıştır: \"Müşterilerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere her türlü ürün, hizmet ve bilgi akışının, hammaddesinin başlangıç noktasından, ürünün tüketildiği son noktaya kadar olan hareketinin, etkili ve verimli bir biçimde planlanması, uygulanması, taşınması, depolanması ve kontrol altında tutulması yöntemidir\". Lojistik ilk defa askeri konularla ilgili problemlerde kullanmıştır. 1905\'de, ABD\'li binbaşı Chauney B. Baker bir yazısında, Lojistiği \"Savaş sanatının orduların hareketi ve ihtiyaçlarının tedariki ile ilgili dalına Lojistik denir.\" şeklinde ifade etmiştir. İkinci Dünya savaşı sırasında silahlı kuvvetlerin ihtiyacı olan malzemelerin zamanında ve doğru yerde bulunabilmesi için lojistik modelleri ve sistem analizi yaklaşımı kullanılmıştır.

■ TEMELİ MÜŞTERİ TATMİNİ
Lojistiğin temelinde müşteri tatmini vardır. Müşteri tarafından arzu edilen miktar ve koşullarda, müşterinin bunları istediği yer ve zamanda ve bunlar için ödemeyi kabul ettiği fiyatla sunan sürekli bir prosestir. Bu kavramlar kar amaçlı organizasyonlara uygun olduğu gibi kâr amacı olmayan organizasyonlar için de geçerlidir (örneğin, askeri organizasyonlar). Son yıllarda, küreselleşmenin ve zaman zaman yaşanan ekonomik krizlerin de etkisiyle, lojistik hizmetlere olan talep önemli derecede artmıştır. Lojistik sektörü, dünyada ve Türkiye\'de, hızlı bir gelişme içinde olan az sayıda sektörden biridir. Bugün dünya ekonomisinde ülkelerin lojistik faaliyetler için yapmış oldukları harcamaların GSMH içindeki payı yüzde 1,5-2 civarındadır. Lojistik sektöründe dış kaynak kullanımı ise, ülkelerin gelişmişlik düzeylerine bağlı olarak, yüzde 10 ile 30 arasında değişmektedir. Lojistik pazarı Avrupa\'da yıllık yüzde 7-10, Kuzey Amerika\'da yüzde 15, Asya\'da ve Türkiye\'de ise yüzde 20\'lik bir büyüme hızına sahiptir. ABD\'de lojistik sektörünün GSMH içindeki payı yüzde 12\'dir. Halen Türkiye\'de lojistik hizmetlerin yaklaşık yüzde 30\'u lojistik hizmet sağlayıcı şirketler tarafından, yüzde 70\'i ise şirketlerin kendi yapıları içindeki bölümler tarafından yapılmaktadır. Önümüzdeki yıllarda, lojistik sektörüne yapılacak yatırımların artması ve lojistik hizmet sağlayıcısı şirketlerin gelişmesiyle, bu oranların büyük ölçüde değişmesi beklenmektedir. Özellikle son yıllarda uluslararası yük taşımacılığı sektörü çok büyük bir değişim içindedir. Bu değişimin en önemli sebebi ülkemizin Avrupa ülkeleri ile Gümrük Birliği\'ne girmesi neticesinde taşıma talebinde bulunanların değişen talepleri olmuştur. Artık taşıtan firmalar mallarının sadece iki nokta arasında taşınmasını değil; depolanması, gümrüklenmesi, elleçlenmesi, ambalajlanması ve ihtiyaçlara göre dağıtılmasını da talep etmektedirler. Bu da lojistik hizmetlerin önemini giderek artırmaktadır.

■ TÜRKİYE’NİN ÖNEMİ
Türkiye, gerek dünya coğrafyası üzerindeki konumu, gerek genç ve dinamik nüfusu ve gerekse lojistik sektörüne verilen önem ve yatırımlar sayesinde lojistik hizmetlerde dünyada önemli bir merkez, bir üs durumuna gelebilecek bir potansiyele sahiptir. Türkiye, coğrafi konumunun getirdiği avantajları lojistik üs olma yolunda kullanamamaktadır. Konum itibariyle kendi coğrafyasındaki mevcut ve potansiyel pazarlara dağıtım yapabilecek durumda olan Türk lojistik sektörü, yasalardaki eksikliklerden ve yetkili mercilerin bu fırsatları göz ardı etmesinden yakınmaktadır. Türkiye\'nin yasalarını yeniden düzenlemesi, planlı yatırımlara yönelmesi ve bunları teşvik etmesi durumunda bulunduğu bölgedeki üçüncü ülkelerin mallarını taşıyarak mevcut iş hacmini çok genişletmesi mümkündür. Lojistiğin bir hizmet olduğunu ve her sektörde olduğu gibi lojistik sektöründe de en önemli unsurun nitelikli insan kaynağı olduğunu unutmamalı ve eğitime çok özen göstermeliyiz. Lojistik, zamana karşı ve nitelikli bir hizmet sunma yarışı olma özellikleriyle, ilk olarak en fazla iki önemli altyapıya ihtiyaç duymaktadır: teknoloji ve nitelikli insan gücü. Bugün lojistik sektöründe etkili bir hizmet sunabilmek için mutlaka etkin bir teknolojik altyapıya sahip olmak gerekmektedir. Bu da önemli boyutlarda yatırım ihtiyaçlarını beraberinde getirmektedir. Lojistik hizmet vermek isteyen şirketler gerekli yatırımları gerçekleştirerek etkin bir teknolojik altyapıya kavuşsalar bile bu teknolojiyi kullanabilecek nitelikli insan gücüne sahip değillerse etkin bir şirket konumuna gelmeleri mümkün olamayacaktır. Öyleyse \"Nitelikli İnsan Gücü\" faktörü her şeyin önüne geçmiş durumdadır. Bu sebeble \"İnsan Kaynakları\" kavramı, son yıllarda, en çok sözü edilen kavramların başında gelmektedir ve insan kaynakları yönetimi tekrar önem kazanmıştır. IBM, General Electric ve Havvlett - Packard gibi büyük şirketler başarılarının kaynağı olan insan kaynakları felsefeleriyle ün kazanmışlardır. Etkili bir insan kaynakları yönetiminde, her şeyden önce, tüm yöneticiler insan kaynakları yöneticileridir. Her yöneticinin astlarının motivasyonu, gelişmesi ve tatmini konusunda özen göstermesi beklenir. Şirketlerin personeli şirketin en önemli varlıklarıdır. Zira bir şirkete rekabet üstünlüğü sağlayan en önemli güç o şirketin arazileri, binaları, araç-gereçleri ve makineleri değil, sahip olduğu insan kaynaklarıdır. Dünyada olduğu gibi ülkemizde de Lojistik hızla gelişen bir sektör ve nitelikli insan gücü de bu sektörün gelişimi için gerekli en önemli faktörlerin başında geldiğine göre, her konuda olduğu gibi, bu konuda da eğitimin önemi kendiliğinden öne çıkmaktadır. Lojistik sektöründe uluslararası boyutta rekabetçi bir konuma gelmek istiyorsak, planlı bir teşvik sistemiyle yabancı firmalarla rekabet edebilecek bir sektör oluşturmalıyız. Ancak sektörün sorunlarının kamunun destek ve işbirliği olmadan çözüme kavuşmasının da olanaksız olduğunu bilmeliyiz.

HÜSEYİN ÇOLAK

Aramex International Hava Kargo ve Kurye A.Ş’nin Türkiye ofisi yöneticisi ve ortağı Kemal Korkun Teğmen, lojistiğin tek başına taşımacılık anlamına gelmediğini söylüyor. Teğmen lojistiği şu sözlerle açıklıyor: ‘Müşterinin beklentilerine göre bir malı doğru zamanda, doğru yere ve en ekonomik bir biçimde ulaştırmaktır.’

■ LOJİSTİĞİN TANIMI
20 yıldır uluslararası çapta bir marka olan Aramex’te yöneticilik yapan Korkun Teğmen ile lojistiği ve Türkiye’nin gelecekte bu sektördeki yeri üzerine konuştuk. Lojistiğin tanımını; ‘Müşterilerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere her türlü ürün, hizmet ve bilgi akışının, hammaddesinin başlangıç noktasından, ürünün tüketildiği son noktaya kadar olan hareketinin, etkili ve verimli bir biçimde planlanması, uygulanması, taşınması, depolanması ve kontrol altında tutulması yöntemidir’ şeklinde yapan Teğmen, Türkiye’nin bu konuda coğrafik üstünlüğünün olduğunu söylüyor.

■ 26 YIL ÖNCE KURULDU
Dünyanın dört bir yanında iş yapan Aramex’in Ortadoğu konusunda uzman olduğunu kaydeden Teğmen, “Aramex, 26 yıl önce kurulan bir şirket. Kuruluş amacı Ortadoğu ve ABD arasında kurye hizmeti sağlamaktı. ABD’li ve Ürdünlü iki ortağın kurduğu bir firmaydı. O zamanlar merkezi Ürdün’dü. Ortadoğu’da bir ağ kurmaya başladı. O zaman bu sektördeki büyük şirketlerin dağıtımını üstlendi. Bu ağ içerisinde firma bugünkü seviyesine geldi. Aramex şu anda Dubai merkezli bir firma. Dünya çapında kurye hizmeti veriyor. Aramex hava, deniz ve kara kargo ile kara nakliyesi işlerini yapıyor” dedi.

■ EN GÜVENİLİR MARKA
Türkiye’deki ofislerinin 1990 yılından bu yana faaliyette olduğunu kaydeden Teğmen, “1999 yılından bu yana da Türkiye’deki firma ortağıyız. Türkiye’de ana hizmetlerimiz, uluslararası kurye taşımacılığı, doküman ve kurye hizmeti. Ayrıca hava kargo, deniz kargo yapıyoruz. Kara nakliyesi yapıyoruz. Ortadoğu’ya ağırlık veriyoruz. Orada haftalık tarifeli kamyonlarımız çıkıyor. Ürdün merkezli, Dubai’ye oradan bütün Körfez ülkelerine dağılıyor. Biz Ortadoğu uzmanıyız. Ama dünyanın her tarafına iş yapıyoruz. Ortadoğu’da en bilinen ve kuvvetli markayız” şeklinde konuştu.

■ TÜRKİYE’NİN AVANTAJI
Türkiye’de 80 araçlık filolarının olduğunu ve 450 kişinin istihdam edildiğinin altını çizen Teğmen Türkiye’nin lojistikteki geleceğini ise şu sözlerle açıklıyor: “Türkiye’nin konum özelliği var. Ortadoğu ve Avrupa arasında bir köprü görevi görüyor. Bu büyük bir avantaj.”

■ GÜMRÜK MEVZUATI DEĞİŞMELİ
Coğrafik avantajının yanı sıra Türkiye’ye özgü bazı sorunların da olduğunu kaydeden Teğmen bu sıkıntıları şöyle sıraladı: “Gümrük mevzuatı gibi bize has sıkıntılar var. Rekabet ettiğimiz ülkelere göre pahalı kalıyoruz. Örneğin bize yurtdışından Ortadoğu ülkelerine gönderilen çok sayıda parça ürün geliyor. Bunların tümünü tek kalem altında toplayıp beyanname verip gümrüklemesini yapamıyoruz. Her birine ayrı ayrı işlem yapmamız gerekiyor. Bu hem zaman hem de maddi kayıp. Bürokrasi çok fazla. Bu ve buna benzer konular aşılırsa çok ciddi bir konuma gelebiliriz.”

■ TÜRKİYE’DE İLK 5’TEYİZ
Türkiye’de ilk beş firma arasında yer aldıklarını belirten Teğmen, Türkiye’de bu işi yapan çoğu firmanın dünya çapında ağı olmadığı için kendilerinin bu konuda büyük avantajlı olduğunu söylüyor. Lojistikte en büyük unsurun güven olduğunu kaydeden Teğmen lojistik sektörünün kendine has sorunlarını ise şu sözlerle açıklıyor: “Taşımacılıkta en büyük unsur güven. Müşteriye hizmet satıyorsunuz. Ortada bir ürün yok. Müşteriye diyorsunuz ki, ‘ben malınızı A noktasından B noktasına sorunsuz taşıyacağım’ bunun için bir güvenin olması gerekiyor. En mühim şey güven ve tabi ki rekabet ortamında fiyatlar. İnsanın elinin karıştığı her işte problem olacaktır. Ama önemli olan bunu müşteriye yansıtmadan çözmek. Türkiye’de gerçek anlamda lojistik yapmıyorlar. Biz aldığımız ürünleri depoluyoruz ardından depo yönetimi yapıyoruz ve müşteriye teslim ediyoruz. Lojistik taşımacılık değil ya da sadece taşımacılık değil. Bir malı bir yerden alıp başka bir yere götürmek de değil. Onun birçok kademesi var. Biz firmayı üreten kurumun ortağı gibi çalışıyoruz. Stokları tutuyoruz. Lojistiği sadece tabelaya yazmakla olmuyor gerisi var.”