Son Torba Kanun kapsamında vergi alacaklarının yeniden yapılandırılması

İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Bölümü ve Mali Hukuk Anabilim Dalı Başkanı

Global Sanayici: Yeni Torba Kanun ne gibi vergi kolaylıkları getiriyor?

Ateş Oktar: Çeşitli kanunlara ilişkin düzenlemelere yer vermeleri nedeniyle kamuoyunda kısaca “Torba Kanun” olarak adlandırılan kanunların sonuncusu olan 6552 sayılı, “İş Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması ile Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun”, 10 Eylül 2014 gününde kabul edilerek 11Eylül 2014 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı. 146 madde ile üç geçici maddeden oluşan kanunun 73 ve 74’üncü maddeleri ağırlıklı olarak vergi alacakları ile ilgili. Maliye Bakanlığı’na verilen usul ve esas belirleme yetkisine istinaden çıkarılan 1 Seri No.lu tebliğ de 27 Eylül 2014 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı.

Kanunun 73’üncü maddesinde genel olarak tecil, taksitlendirme ve terkin hükümlerinin yer aldığını görüyoruz. Yeniden yapılandırma kapsamında, ilk olarak Maliye Bakanlığı’na bağlı tahsil daireleri tarafından tahsil edilen, Vergi Usul Kanunu ve diğer bazı kanunlar kapsamına giren bazı alacaklar yer alıyor.

30/04/2014 tarihinden önceki dönemlere ait, beyana dayanan vergilerde ise bu tarihe kadar verilmesi gereken beyannamelere ilişkin vergi ve bunlara bağlı vergi cezaları, gecikme faizleri, gecikme zamlarının (2013 takvim yılına ilişkin gelir vergisi ikinci taksiti hariç); 2014 yılına ilişkin olarak 30/04/2014 tarihinden önce tahakkuk eden vergi ve bunlara bağlı vergi cezaları, gecikme faizleri, gecikme zamlarının (2014 yılı için tahakkuk eden motorlu taşıtlar vergisi ikinci taksiti hariç); 30/04/2014 tarihinden önce yapılan tespitlere ilişkin olarak vergi aslına bağlı olmayan vergi cezalarının kesinleşmiş ve Torba Kanunun yayımlandığı 11/04/2024 tarihi itibariyle vadesi geldiği halde ödenmemiş olan ya da ödeme süresi henüz geçmemiş bulunan alacaklar yeniden yapılandırma kapsamında yer alıyor.

Ayrıca, 30/04/2014 tarihinden önce, Askerlik Kanunu, Milletvekili Seçimi Kanunu, Karayolları Trafik Kanunu, Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun, Anayasa Değişikliklerinin Halkoyuna Sunulması Hakkında Kanun, Karayolu Taşıma Kanunu, Nüfus Hizmetleri Kanunu, Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun, Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun ve Karayolları Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun uyarınca verilen idari para cezaları için de yapılandırma imkânı var.

Bunlardan başka, yine Maliye Bakanlığına bağlı tahsil dairelerince Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun kapsamında takip edilen; adli ve idari para cezaları ile mülga 6326 sayılı Petrol Kanununa istinaden alınan devlet hissesi ve devlet hakkı, 6491 sayılı Türk Petrol Kanunu’na istinaden alınan devlet hissesi, mülga 6747 sayılı Şeker Kanunu’na istinaden alınan şeker fiyat farkı, mülga 79 sayılı Milli Korunma Suçlarının Affına, Milli Korunma Teşkilat, Sermaye ve Fon Hesaplarının Tasfiyesine ve Bazı Hükümler İhdasına Dair Kanun’a istinaden alınan akaryakıt fiyat istikrar payı ve akaryakıt fiyat farkı, 3213 sayılı Maden Kanunu’na istinaden alınan devlet hakkı ve özel idare payı ile madencilik fonu, mülga 491 sayılı Denizcilik Müsteşarlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’ye ve 655 sayılı Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’ye istinaden alınan kılavuzluk ve römorkörcülük hizmet payları hariç olmak üzere, 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamında olup tahsil dairesine takip için intikal etmiş olan amme alacakları da dahil, asli ve fer’i amme alacaklarının;  kesinleşmiş, ancak kanunun yayımı tarihi olan 11/09/2014 günü itibariyle vadesi geldiği halde ödenmemiş veya ödeme süresi henüz geçmemiş olan alacakların ödenmemiş kısmının tamamı ile bunlara bağlı faiz, cezai faiz, gecikme faizi, gecikme zammı gibi fer’i amme alacakları yerine kanunun yayımlandığı tarihe kadar Yİ-ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak hesaplanacak tutarın tahsilinden vazgeçiliyor. Ödenmemiş alacağın sadece ferî alacaktan ibaret olması halinde de fer’i alacak yerine Yİ-ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak hesaplanacak tutarın kanuna uygun şekilde tamamen ödenmesi şartıyla alacaklara bağlı faiz, cezai faiz, gecikme faizi, gecikme zammı gibi fer’i amme alacaklarının tahsilinden vazgeçildiğini görüyoruz.

Kanunun yayımlandığı tarih itibariyle vadesi geldiği halde ödenmemiş olan ya da ödeme süresi henüz geçmemiş bulunan ve bir vergi aslına bağlı olmaksızın kesilmiş vergi cezalarının (usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları gibi) P'sinin, kanuna uygun şekilde tamamen ödenmesi şartıyla cezaların kalan P'sinin tahsilinden vazgeçiliyor.

Global Sanayici: Yİ-ÜFE aylık değişim oranları nedir?

Ateş Oktar: Yİ-ÜFE aylık değişim oranları, 01/01/2014 tarihinden itibaren yurt içi üretici fiyat endeksi aylık değişim oranlarını ifade ediyor.

Global Sanayici: Alacağı dava konusu yapanların durumu nedir?

Ateş Oktar: Diğer şartlara ek olarak, yapılandırmadan yararlanmak isteyen borçluların dava açmamaları, açılmış davalardan feragat etmeleri ve kanun yollarına  başvurmamaları gerekiyor. Dava açmışlarda, hazırladıkları davadan feragat dilekçelerini ilgili tahsil dairesine vermeleri yeterli.  Dilekçenin idareye verildiği tarih, yargı merciine verildiği tarih sayılıyor.

Global Sanayici: Başvuru ve ödeme nasıl olacak?

Ateş Oktar: Kanunun yayımlandığı tarihi izleyen ikinci ayın sonuna kadar başvuruda bulunulması ve ödenecek tutarların, ilk taksiti Aralık ayından başlamak üzere ikişer aylık dönemler halinde azami on sekiz eşit taksitte ödenmesi zorunlu.

Global Sanayici: Erken ödeme mümkün mü?

Ateş Oktar: Evet mümkün, üstelik avantajlı da. Borcun tamamının ilk taksit ödeme süresi içinde tamamen ödenmesi halinde, bu tutara kanunun yayımlandığı tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için herhangi bir faiz uygulanmıyor.

Global Sanayici: Vade seçenekleri var mı?

Ateş Oktar: Taksitle ödeme tercih edilirse, borçluların başvuru sırasında altı, dokuz, on iki veya on sekiz eşit taksitte ödeme seçeneklerinden birini tercih etmeleri gerekiyor. Ancak, tercih edilen taksit süresinden daha uzun bir sürede ödeme yapılması mümkün değil. Bununla birlikte, tercih edilen taksit süresinden daha kısa bir sürede ödeme yapılması kabul edilmiştir. Bu durumda ilgili katsayıya göre düzeltme uygulanır.

Global Sanayici: Ödenecek taksit tutarı nasıl hesaplanacak?

Ateş Oktar: Taksitle yapılacak ödemelerde belirlenen tutar; altı eşit taksit için (1,05), dokuz eşit taksit için (1,07), on iki eşit taksit için (1,10) ve on sekiz eşit taksit için (1,15) katsayısı ile çarpılacak ve böylece bulunan tutar taksit sayısına bölünerek ikişer aylık dönemler hâlinde ödenecek taksit tutarı hesaplanacaktır.

Burada kamu kurumları için ayrıcalıklı bir düzenlemeye yer verildiğini de görüyoruz. İl özel idareleri, belediyeler ve bunlara bağlı özerk bütçeli ve kamu tüzel kişiliğini haiz kuruluşlara, ikişer aylık dönemler halinde azami otuz altı eşit taksitte ödeme imkânı tanınıyor. Bu durumda, hesaplanacak katsayı yirmi dört eşit taksit için (1,20), otuz eşit taksit için (1,25), otuz altı eşit taksit için (1,30) olarak uygulanacak.

Global Sanayici: Taksit ödemelerinin aksatılması halinde hak kaybına uğranacak mı?

Ateş Oktar: Evet, hak kaybı söz konusu olur. Maliye Bakanlığı’na bağlı tahsil dairelerince takip edilen amme alacaklarından yıllık gelir veya kurumlar vergileri, tevkif suretiyle alınan gelir ve kurumlar vergileri, katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi için başvuruda bulunan mükelleflerin, taksit ödeme süresince beyannameye dayanılarak tahakkuk eden bu vergileri çok zor durum olmadıkça, her bir vergi türü itibariyle bir takvim yılında ikiden fazla defa vadesinde ödememeleri ya da eksik ödemeleri halinde, yapılandırılan borçlarına ilişkin kalan taksitlerini ödeme haklarını kaybederler.

Global Sanayici: Taksit ödemeleri bir takvim yılında bir veya iki defa geciktirilirse, hak kaybı ortaya çıkmamasına rağmen faiz veya zam uygulanacak mı?

Ateş Oktar: Elbette. Ödenmesi gereken taksitlerden, bir takvim yılında iki veya daha az (2014 takvim yılı için bir) taksitin, süresinde ödenmemesi veya eksik ödenmesi hâlinde, ödenmeyen veya eksik ödenen taksit tutarlarının son taksiti izleyen ayın sonuna kadar, gecikilen her ay ve kesri için Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’a göre belirlenen gecikme zammı oranında geç ödeme zammı hesaplanıyor. Taksit bu zamla birlikte ödendiği takdirde yeniden yapılandırma imkânından yararlanılmaya devam ediliyor. Ancak ödemenin bu şekilde de yapılmaması veya bir takvim yılında ikiden fazla (2014 takvim yılı için birden fazla) taksitin süresinde ödenmemesi veya eksik ödenmesi hâlinde bu madde hükümlerinden yararlanma hakkı kaybediliyor.

Global Sanayici: 2007 yılı ve öncesinden kalan alacaklar için bir özel uygulama var mı?

Ateş Oktar: Evet, öyle de denebilir. Maliye Bakanlığı’na bağlı tahsil dairelerince takip edilen ve vadesi 31/12/2007 tarihinden önce olduğu halde kanunun yayımlandığı tarih itibariyle ödenmemiş olan ve Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun kapsamına giren her bir alacağın türü, dönemi, asılları ayrı ayrı dikkate alınarak tutarı 50 Türk Lirasını aşmayan asli alacakların ve fer’ilerinin, aslı ödenmiş fer’i alacaklardan tutarı 100 Türk Lirasını aşmayanların tahsilinden vazgeçilir.

Global Sanayici: Başka hangi vergi ve vergi benzeri yükümlülüklere ilişkin alacaklar yeniden yapılandırma kapsamında yer alıyor?

Ateş Oktar: Vadeleri 30/04/2014 tarihinden önce olduğu halde kesinleşmiş olup kanunun yayımlandığı tarih itibariyle ödenmemiş bulunan; Emlâk Vergisi ile Çevre Temizlik Vergisi ve bunlara bağlı vergi cezaları, gecikme faizleri, gecikme zamları ve emlak vergisi üzerinden hesaplanan taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına katkı payları ile buna bağlı gecikme zamları; belediyelerin su abonelerinden su kullanımından kaynaklanan alacakları ile bunlara bağlı fer’i alacakları; büyükşehir belediyeleri su ve kanalizasyon idarelerinin su ve atık su bedeli alacakları ile bu alacaklara bağlı faiz, gecikme faizi, gecikme zammı gibi fer’i alacakları da yeniden yapılandırılabilecektir.

Global Sanayici: Başvuru süresinin uzatılma ihtimali var mı?

Ateş Oktar: Bakanlar Kurulu’na  başvuru ve ilk taksit ödeme sürelerini bir aya kadar uzatma yetkisi veriliyor. Ayrıca, Vergi Usul Kanunu’nda sayılan mücbir sebeplerin bulunduğunun tespit olunması halinde de süre, mücbir sebebin ortadan kalktığı tarihten itibaren bir yıla kadar uzatılabiliyor.

Global Sanayici: Kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar konusunda neler getiriliyor?

Ateş Oktar: Bu konuyu düzenleyen 74’üncü madde bir af düzenlemesi olarak kabul edilebilir. Bilanço esasına tabi kurumlar vergisi mükellefleri, 31/12/2013 tarihi itibariyle düzenledikleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutlarını ve işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki ödünç verme vb. işlemleri dolayısıyla ortaklarından alacaklı bulundukları tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarlarını Aralık ayının sonuna kadar vergi dairelerine beyan ederek kayıtlarını düzeltebilecekler.

Global Sanayici: Beyanname üzerinden ödenecek tutar nasıl hesaplanacak?

Ateş Oktar: Beyan edilen tutarlar üzerinden yüzde 3 oranında bir vergi hesaplanacak ve bu vergi beyanname verme süresi içinde ödenecek.

Global Sanayici: Bu verginin gelir veya kurumlar vergisine mahsup edilmesi ya da gider kaydedilmesi mümkün mü?

Ateş Oktar: Hayır, mümkün değil. Bu şekilde ödenen vergiler, gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilmez; beyan edilen tutarlar ve ödenen vergiler, kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmez. Ancak, beyan edilen tutarlar nedeniyle ilave bir tarhiyat yapılması da söz konusu değil.

Global Sanayici: Son olarak, bu kanunla bir vergi affı geldiğini söyleyebilir miyiz ? Başka bir deyişle kanun beklentileri karşılayacak nitelikte mi?

Ateş Oktar: Kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar ile ilgili 74’üncü maddede yer alan sınırlı düzenleme dışında, kanunun beklentileri karşılayacak kapsam ve nitelikte bir vergi affı getirdiğini söylemek güç. Gecikme zamlarının kaldırılmayarak sadece Yİ-ÜFE’artış oranına dönüştürülmesi, dolayısıyla alacağın değer kaybını koruyacak endeks artış oranındaki bir faizin borçludan tahsil edilecek olması, bazı küçük istisnalar dışında cezaların kapsam dışında bırakılması gibi özellikleri, aftan ziyade tahsilâtın hızlandırılmasına yönelik bir düzenleme olduğu görüşünü destekliyor.