ANONİM ŞİRKET YÖNETİM KURULU-2

İsmail ALTAY

İstanbul Barosu Yönetim Kurulu üyesi

6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) Anonim Şirket Yönetim Kurulu’nun yasadaki yeri ve sorumluluklarının ilk bölümünü ‘Global Sanayici’nin geçen sayısında yayınlamıştık. Konunun ikinci bölümüne bu sayımızda devam ediyoruz. 6102 sayılı TTK’daki anonim şirketlerdeki yönetim kurulunun belirlenmesinden başlayıp, çalışma usulü ve sorumluluğunu ana hatlarıyla incelediğimiz bu çalışmamızda uyarılarımızı geçen sayıda 16 noktada toplamıştık. Şimdi 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) Anonim Şirket Yönetim Kurulu’nun yasadaki yeri ve sorumluluklarının ikinci bölümünü siz değerli okurlarımızın dikkatine sunuyoruz.

17. Görev süresi dolan YK üyelerinin yetkileri sona ermekle birlikte, istisnai olarak GK’yı toplantıya çağırma yetkisi devam etmektedir. YK’nın bu istisnai yetkisine bir süre sınırı getirilmemiştir. Hatta AŞ aleyhine organ yokluğu nedeniyle dava açılsa da, YK’nın GK’yı toplantıya çağırma yetkisi bulunmaktadır (TTK.m.410/1).

18. Herhangi bir sebeple bir üyeliğin boşalması halinde, YK, seçilmesinde yasal ve esas sözleşmeye göre engel bulunmayan bir kişiyi, geçici olarak yönetim kurulu üyeliğine seçerek, ilk GK’nın onayına sunacaktır. Bu üye, onay sunulduğu GK toplantısına kadar görev yapacak ve GK tarafından YK üyeliği onaylanması halinde, selefinin süresini tamamlayacaktır (TTK m.363/1).

19. YK üyelerini ya da YK’nın tamamını görevden almaya yetkili organ, sadece GK’dır. YK üyeleri, esas sözleşmeyle atanmış olsalar dahi, GK gündeminde YK üyelerinin görevden alınacağı maddesi bulunması halinde ya da böyle bir gündem olmasa da haklı bir sebebin varlığı halinde, GK kararıyla her zaman görevden alınabilirler (TTK m.364/1). Diğer bir deyişle, GK, yönetim kurulu üyesini görevden almak için süre sonunu beklemek zorunda değildir.

20. Gündeme bağlılık ilkesi (TTK.m.413/2) ve haklı bir sebebin bulunması (TTK.m.364/1) halleri dışında, YK üyelerinin görevden alınmaları ve yenilerinin seçilmesi, finansal tabloların müzakeresine ilişkin gündem maddesiyle ilgili sayılmaktadır (TTK.m.413/3). Böylece her olağan GK toplantısında, gündemde madde olmasa ya da haklı bir sebep olmasa bile,  YK’yı ya da bazı üyelerini görevden alma olanağı doğmuştur. Bunun altında yatan felsefe, finansal tabloların YK’nın hesap verme yükümlülüğünün somutlaştığı belgeler olmasıdır. GK, YK’nın verdiği hesaptan ve ortaya çıkan sonuçtan memnun kalmamışsa, YK’ya güvenini yitirmişse, artık YK ile çalışmaya mecbur bırakılmamalıdır.

21. Görevden alınma (azil), YK üyesi ile AŞ arasındaki sözleşmeye aykırıysa ya da haksızsa, azledilen YK üyesinin tazminat isteme hakkı bulunmaktadır (TTK m.364/2).

22. AŞ’yi yönetme ve temsil etme görevi YK’nındır (TTK.m.365). Kural olarak YK, görev ve yetkilerini devredemez (TTK.m.375). Ancak bu kuralın istisnaları bulunmaktadır (TTK.m.367 ve 370/2).

23. Esas sözleşmede YK başkan ve vekilinin ya da vekillerinin GK tarafından seçilebileceğine ilişkin bir düzenleme yapılabilir.

Eğer esas sözleşmede bir düzenleme yoksa; YK, her yıl üyeleri arasından bir başkan ve en az bir başkan vekili seçmek suretiyle görev dağılımı yapar (TTK.m.366).

24. YK, işlerin gidişini izlemek, kendisine sunulacak konularda rapor hazırlamak, kararlarını uygulatmak veya iç denetim amacıyla, içinde YK üyelerinin de bulunacağı komiteler ve komisyonlar kurulması kararı alarak, görev dağılımı yapabilir (TTK.m.366/2).

25.  YK, şirkete doğrudan yönelmiş güncel ve yakın bir riskle karşı karşıya olunmasa bile; piyasa ve sektör koşulları, ülke ve dünyadaki ekonomik ve siyasi hareketlilik nedenleriyle AŞ’nin karşılaşabileceği risklerden uzak tutulması veya bunlardan en az etkilenmesi amacıyla politikalar üretecek, şirketin varlığını, gelişmesini ve devamını tehlikeye düşürecek nedenlerin erken teşhisi, önlemler alınması, çarelerin uygulanması ve riskin yönetilmesi amacıyla “riskin erken teşhisi ve risk yönetimi komitesi” kurabilir.

Borsa şirketlerinin (hisseleri borsada işlem gören AŞ’lerin) YK’ları, TTK.m.378’de düzenlenen bu komiteyi kurmakla yükümlüdürler.

Kapalı AŞ ve HAAO’larda ise, bu komitenin kurulması YK’nın inisiyatifine bağlıdır. Ancak, denetçi “riskin erken teşhisi ve risk yönetimi komitesinin” kurulmasını gerekli görüp, bunu YK’ya yazılı olarak bildirmesi halinde, YK bu komiteyi kurmak zorundadır.

Komite ilk raporunu, kurulmasını izleyen ayın sonunda vermek zorundadır. Daha sonraki raporlarını ise her iki ayda bir YK’ya verir ve bu rapor denetçiye de yollanır.

Komite, hazırlayacağı bu raporlarda, durumu değerlendirerek, varsa tehlikelere işaret eder ve alınacak tedbir ve çareleri gösterir.

26. Kurumsal yönetim ilkeleri doğrultusunda, denetim komitesi, atamalar komitesi ve yönetim kurulu üyelerinin ücret, kar payı, emeklilik gibi maddi menfaatlerini belirleme komitesi (remuneration committe) kurulması gerekmektedir.  

27. Hukuk sistemimizde, AŞ’nin organları olan GK ile YK arasında altlık- üstlük ilişkisi bulunmamaktadır. Daha açık bir deyişle, genel kanının aksine GK üst organ olmayıp, organlar arasında “işlevler ayrımı ilkesi” geçerlidir. Bu nedenle GK’nın işlev alanının sınırı, YK’nın görevleridir. YK, kanun ve esas sözleşme gereğince GK’nın yetkisine bırakılmış bulunanlar dışında, şirketin işletme konusunun gerçekleştirilmesi için gerekli olan her çeşit iş ve işlemler hakkında karar almaya yetkilidir (TTK.m.374). 

Bu genel ilkeden sonra, YK’nın devredemeyeceği ve vazgeçemeyeceği görev ve yetkiler TTK.m.375’de sayılarak, GK’nın kesin olarak müdahale edemeyeceği alan belirlenmiştir. Ancak bu maddede sayılanlar dışında da YK’nın devredilmez yetkileri bulunmaktadır.

YK’nın devredemeyeceği ve vazgeçemeyeceği görev ve yetkiler şunlardır:

Ø  YK, şirketin stratejilerini planlama, finansman ve üretiminin uyumlu kullanılmasını sağlamak amacıyla politikalarının belirleme gibi AŞ’nin üst düzeyde yönetiminden ve bununla ilgili talimatların verilmesinden sorumludur (TTK.m.375/a).

Ø  YK, AŞ’nin yönetim teşkilatını belirleme yetkisini başka bir kurul ya da kişilere devredemez (TTK.m.375/b).

Ø  YK, muhasebe, finansal denetim ve finansal planlama için gerekli düzeni kurmak zorundadır. Bu düzenlemeler, ilgili uzmanlardan görüş ve öneri alınarak kurulsa da, bu sistemi kurma görevi YK’nın devredemeyeceği görevlerdendir (TTK.m.375/c).

Ø  YK, üst düzey yöneticileri seçme sorumluluğu altındadır. Bu nedenle YK, şirket müdürleri ve aynı işleve sahip kişiler ile imza yetkisi bulunanları atama ve görevden alınma yetkisine sahiptir (TTK.m.375/d).

Ø  YK’nın, yönetimle ilgili kişilerin, kanunlara, esas sözleşmeye, iç yönergeye ve YK’nın yazılı talimatlarına uygun hareket edip etmedikleri hususunda üst gözetim ve denetim görevi bulunmaktadır (TTK.m.375/e).

Ø  YK, ticari defterlerden başka, pay defteri, YK karar defteri ve GK toplantı ve müzakere defterinin tutulması; yıllık faaliyet raporunun ve kurumsal yönetim açıklamasının düzenlenip GK’ya sunulması; GK toplantılarının hazırlanması ve GK kararlarının yürütülmesi görevlerine sahiptir (TTK.m.375/f).

Ø  YK, AŞ’nin sermaye kaybını ve borca batık durumunu mahkemeye bildirmek zorundadır (TTK.m.375/g). Bu durumda YK, şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden, şirketin mali durumu doğrultusunda iflasın ertelenmesi (TTK.m.377, İİK.m.179/b) ya da iflas kararı talep edecektir (TTK.m.376).

Ø  Yönetmelikleri hazırlama görevi de YK’nındır.

Ø  Kanundaki sınırlar dahilinde AŞ’nin kendi hisselerini iktisap etmesi ya da rehin olarak kabul etmesi için GK’nın, YK’yı yetkilendirmesi şarttır (TTK.m.379/2)

YK, AŞ’nin işleyebilmesi için yukarıda sayılan bu çok önemli görevlerini yerine getirmemesi veya gerektiği gibi yerine getirmemesi halinde, doğan zararlardan sorumlu olacaktır.