İklim değişikliğinde ürün karbon ayak izi standartları: Hangi standart seçilmeli?

Ürün karbon ayak izi, iklim değişikliği ile mücadele çerçevesinde artık iyice hayatımıza girmeye başladı. Bunu, bu konuda tüm dünyada yapılan çalışmalardan ve geliştirilen standart ve protokollerin çokluğundan anlıyoruz. Ürün karbon ayak izi değerlendirmesinde tek standart olarak gösterilen ve hayatımıza 2008 yılında giren PAS 2050 (Publicly Available Specification), 2011 yılında yenilendi. Yine aynı yılda Sera Gazı Protokolü (GHG) tarafından ürün standardı lanse edildi (GHG Protokolü Ürün Tedarik Zinciri Standardı). Bütün bunlar olurken Uluslararası Standart Örgütü ISO 14067 ürün karbon ayak izi standardını geliştirmekte ve 2012 sonbaharında uygulamaya geçmesi beklenmektedir.

Bu üç standarda ek olarak, birçok farklı girişim, kamu veya özel kuruluşlar tarafından bölgesel ve yerel düzeyde başlatılmıştır. Karbon ayak izi azaltım hedeflerini, ithal edilen ürünlerden kaynaklanan karbon nedeniyle tutturamama endişesinde olan Avrupa Topluluğu ise Avrupa Komisyonu aracılığı ile ürün çevresel ayak izi (Product Environmental Footprint) standardını
geliştirmek için bu ay sonu itibari ile üreticilerin görüşlerini almış ve tamamlamıştır. Bu durum; "hangi standart seçilmeli?" sorusunu akla getirmektedir. Bir şirket, sürdürülebilirlik stratejisini en iyi şekilde destekleyecek karbon ayak izi standardına nasıl karar verecek?

Öncelikle neden ürün karbon ayak izini çıkartıyoruz buna bakalım. Ürün karbon ayak izi; ürün ve hizmetlerle ilişkili sera gazı emisyonlarının ölçümü, yönetimi ve tebliği için bir araçtır. Aslında karbon ayak izi, yaşam döngüsü değerlendirmesine (Life Cycle Assessment) dayanır, ancak tek bir konu olarak küresel ısınma üzerinde odaklanır. Kurumsal ölçekte ürünlerinin karbon ayak izini ölçen şirketlerin sayısı giderek artmaktadır. Şirketler, bu çabayı birçok nedenden dolayı göstermektedirler: piyasa itibarını arttırmak, tedarikçiler, müşteriler ve diğer paydaşlar için cazip hale getirmek, daha kapsamlı bir çevresel ayak izi yönetimi yolunda ilk adımı atmak ve ileride gelebilecek olan yasal yükümlülüklere ve risklere hazırlıklı olmak.

Bu üç standart da bir karbon ayak izi çalışması yaparken gereksinimler ve alınacak kararlar konusunda kılavuzluk sağlar. Kararlar, amaç ve kapsam tanımı, veri toplama stratejileri ve raporlama gibi LCA konularını içermektedir. Ayrıca bu standartlar karbon ayak iziyle ilgili olarak, arazi kullanımı değişikliği, karbon yutakları, biojenik karbon emisyonları, toprak karbon değişimi ve yeşil elektrik de dahil olmak üzere belirli konularda gereksinimleri sağlarlar. Her üç standart da ISO 14040 ve ISO 14044 ile kurulan mevcut yaşam döngüsü değerlendirmesi yöntemlerini oluşturur. Ancak standartlar arasında küçük farklılıklar bulunmaktadır. ISO 14067 taslağı daha genel bir standart olarak düşünülürken, PAS 2050 ve Sera Gazı emisyon protokolü daha detaylı gereksinimler ve yorumlamalar için rehberlik sağlar.

‘Hangi standart uygulanacak?’; Maalesef bu soruya
tek bir cevap yok ancak bu soruya cevap bulmak
için yardımcı olacak birkaç adım mevcut.

Yapılan ön araştırmalar sayesinde sektör ve şirket ile ilgili bir durum değerlendirmesi yapınız. Bu durum, şu sorulara cevap verecektir: “Rakipler ne yapıyor?”, “Herhangi bir sektör girişimi var mı?”, “İlgili pazarda
ne gibi yasal yükümlülükler bulunuyor?”, “Firma
içi politika ve stratejiler ile uyum nasıl?”

Mevcut durum değerlendirmesi, karbon ayak izi bağlamında şirket için ortak bir bakış sağlayacaktır. Bu, ilgili gelişmeler ve fırsatların tanımlanmasında yardımcı olacak ve önceliklerin belirlenmesini sağlayacaktır.

Önceliklerinize bağlı olarak ilgili kuruluşların temsilcileri veya sanayi dernekleri ile toplantılar organize edilebilir. Paydaşlara danışmanlık sağlanması, şirket içinde ve dışında Karbon Ayak İziyle ilgili farklı bakış açılarını açıklığa (netliğe) kavuşturmada yardımcı olacaktır. Karbon Ayak İzi ölçümlerini niceleme ve raporlama konusunda ortak bir zemin oluşturulması, sera gazı emisyonlarının azaltılmasında itici gücün sağlanması ve değer
yaratılması gerekir. Bu daha sonra çeşitli departmanlar
ve yöneticiler için ortak bir hedef haline gelebilir.

Firmanızın emellerini ve eylemlerini içeren bir yol haritası oluşturun. Mevcut durumu ve uzun vadeli hedefleri değerlendirin. Çalışanlar için ilham veren bir şirket vizyonu tanımlayın. Hedefleri daha küçük ve ölçülebilir eylemler olarak küçültün. Projelere iteratif (Projeleri sürekli iyileştirme süreci) bir süreç olarak yaklaşın. Şirket için neyin işe yarayıp yaramadığını öğrenmek, kuruluşunuzun hedeflerine ulaşmasına yardımcı olan önemli bir deneyimdir. 

Yukarıdaki adımlar, karbon ayak izi çalışmaları yürüten şirketiniz için en iyi standardın seçilmesinde rehberlik edecektir ve karbon ayak izi ölçümleriniz için güvenilirlik sağlayacaktır. Bunu, iş için uygun hale getirmek; karbon azaltımı ve yeni iş fırsatları yaratılmasını sağlayacaktır. Türk şirketlerinin, tüm dünyada hızla ilerleyen bu çalışmalara
yer vermesi, ürünlerine ileride gelecek olan karbon
vergisi risklerini azaltmaları ve etiketleme ile kazanılacak fırsatları değerlendirmelerine yardımcı olacaktır.