DOĞALGAZDA FATURA OYUNU

Çerkezköy Organize Sanayi Bölgesi (ÇOSB) Bölge Müdürü Mehmet Özdoğan, doğalgaz dağıtım şirketlerinin müşterilerinin sayaçlarını özellikle olması gerekenden büyük kapasitede seçmesi nedeniyle tüketiciden haksız fatura bedeli tahsil edildiğini açıkladı.

Sıfır hizmet bedelleriyle kazanılan ihalelerdeki ince hesabın ortaya çıktığını belirten ÇOSB Bölge Müdürü Özdoğan, “Mevzuatta değişiklik yapılarak uygulanacak teknik tedbirlerle haksızlık önlenmelidir. EPDK’nın konuya çözüm getirmesini bekliyoruz” dedi.

İHALEDEKİ ‘SIFIR BEDEL’ JESTİNİN NEDENİ ORTAYA ÇIKTI

ÇOSB Bölge Müdürü Özdoğan konuya ilişkin yaptığı açıklamada şunları söyledi: “Bilindiği üzere Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) doğalgaz alt yapısı bulunmayan şehirlere doğalgaz hizmetinin sunulabilmesi, alt yapısı mevcut bölgelerin de genişletilmesi amacıyla bilhassa 2003 ve 2008 yılları arasında yoğun bir ihale programı düzenledi. Program dahilinde iller bazında düzenlenen ihalelere doğalgaz hizmetini sunmaya talip olan istekliler katıldılar ve ihalelerin hemen hemen hepsi kıyasıya bir mücadelede gerçekleşti. Pek çok ilde ihaleyi kazanarak EPDK’dan ‘Dağıtım Lisansı’ alan firmalar çok düşük ‘Birim Hizmet ve Amortisman Bedelleri’ne bu işi üstlendiler. Hatta öyle ki dönemin Maliye Bakanı Sayın Kemal Unakıtan, Trakya Bölgesi için düzenlenen ihalede, ilk 8 yıl için ‘Sıfır Hizmet Bedeli’ öneren isteklileri görünce ‘Trakyalı olduğum için bana jest yapıyorlar’ esprisiyle dikkatleri bu noktaya çekti.

NASIL KAR ELDE EDECEKLERİNİ MERAK ETMİŞTİK

Gerçekten de Trakya Bölgesi ihalesini Zorlu Grubu ilk 5 yıl için bedelsiz abonelik hizmeti ve ilk 8 yıl için de ‘Sıfır’ Birim Hizmet ve Amortisman bedeliyle 30 yıllık bir süre için kazandı. Benzer şartlar farklı illerde düzenlenen ihalelerde de yaşandı.

İhale sürecinde, 30 yıllık bir süre için gaz dağıtım lisansını almaya hak kazanan firmaların, ilk 8 yıllık kazançlarından feragat etmesi, geriye kalan 22 yılda kar elde edebilecekler mi? sorusunu akıllara getirmişti.

Bizler gibi son kullanıcılar, konuya yabancı olanlar veya sokaktaki vatandaş için cevap vermesi güç bir soruydu bu. Hele ki gaz dağıtım firmalarının yapacağı alt yapı yatırımları, personel giderleri, doğalgazın ısıtılması gibi diğer teknik giderleri bir yana koyup tüm bu hizmetleri bedelsiz olarak yapmak büyük bir risk gibi görünüyordu”.

SAYAÇ KAPASİTESİYLE OYNA KAR ELDE ET

“Doğalgaz dağıtım lisansı alan firmaların, bizlerin bilmediği detay hesaplarının ve kar sağlama yöntemlerinin olduğu zamanla ortaya çıkmaya başladı” diyen Özdoğan konuya şöyle açıklık getirdi:

“Bu detay hesap ve kar sağlama yöntemlerinde en çok öne çıkan ise, gaz dağıtım firmalarının, sanayi tesisleri ve/veya OSB’ler gibi ‘Kullanıcı Birlikleri’ olan müşterilerinin, doğalgaz sayaçlarına ait, mevzuatın da izin verdiği, ‘Minimum kapasitenin altındaki çekişlere uygulanan yaptırım’ doğrultusunda elde ettikleri kazanç oldu. Bu karmaşık ifadeyi basitleştirmemiz herkes için çok daha anlaşılır halde ifade etmemiz gerekirse;

Doğalgaz Sayaçları her kullanıcının tüketeceği doğalgaz miktarına bağlı olarak farklı tiplerde seçilirler. Diğer bir deyişle her sayacın ölçebileceği doğalgaz kapasitesi birbirinden farklıdır.

Her bir sayaç bir maksimum debide doğalgaz ölçebilir. Aynı şekilde de bir minimum ölçme debisi vardır.

Örneğin G-400 model bir doğalgaz sayacının atmosfer basıncında ölçebileceği maksimum doğalgaz miktarı 650 m3, minimum miktar ise 20m3’tür. Yani 650m3’ten büyük veya 20m3’ten küçük doğalgaz tüketirseniz sayacın bu değerleri sağlıklı ölçemeyeceği varsayılmıştır.

HESAPLAMA MAKSİMUM TÜKETİM DEĞERİNDEN YAPILIR

Doğalgazda sayaç seçimleri maksimum tüketim değerleri göz önüne alınarak yapılır. Bir fabrikanın farklı tüketim değerlerine sahip pek çok doğalgaz yakma cihazı olduğunu düşünelim. Hepsinin doğalgaz tüketim değerleri tek tek toplanarak hepsi aynı anda çalışacakmış gibi toplam tüketim değerleri elde edilir. Ve doğalgaz sayacı da bu değere göre seçilir.

Sorun da bu noktada ortaya çıkmaktadır. Eğer tüm yakma cihazları aynı anda çalışmazsa ki genelde aynı anda hepsi çalışmazlar, bu durumda sayacın minimum ölçebileceği miktarın altında tüketim gerçekleşmiş olur.

Peki bu noktada gaz dağıtım firmaları ne yapıyorlar?

Her bir doğalgaz tüketicisinin istasyonunda, mekanik sayacın dışında, tüketimleri elektronik olarak hesaplayan ve de kaydeden corrector isimli bir cihaz vardır. Bu cihazın kayıtları incelendiğinde hangi saatte ne kadarlık bir tüketim gerçekleştiği istendiği zaman görülebilmektedir.

Gaz dağıtım firmasının operatörü veya yetkilisi bu kayıtları inceleyerek tüketimin, sayacın minimum kapasitesi altında gerçekleştiği saatleri belirler.

Yukarıdaki verdiğimiz örnekteki G-400 sayaç için düşünürsek (Minimum debisi 20m3) eğer gaz dağıtım firmasının operatörü herhangi bir saat için örneğin 8 m3’lük bir tüketim tespit ederse, firmaya bu 8 m3’ün dışında 20-8=12 m3’lük bir tüketim daha kaydeder.

MİNİMUM KAPASİTE YÜKSEK SEÇİLİYOR

Bu işlem mevzuatta bu şekilde tanımlanmıştır ve kısaca Qmin. Cezası olarak adlandırılmaktadır. Gaz dağıtım firmalarının bunu uygulama hakları vardır.

Ancak asıl sorun, bazı gaz dağıtım firmalarının, müşterilerinin sayaçlarını özellikle olması gerekenden büyük kapasitede seçmesi ile ortaya çıkmaktadır. Bu durumda sayacın minimum kapasitesi de yüksek seçilmiş olacağından tüketici pek çok durumda sayacın minimum kapasitesi altında tüketim gerçekleştirecektir.

Halk arasındaki tabirle bile bile lades dendiği gibi tüketicinin kullanmadığı bir gazın bedelini ödemesi ve gaz dağıtım firmasının da satmadığı gazın bedelini alması kaçınılmaz olacaktır.

TATİL GÜNÜ BEKÇİ ÇAY DEMLERSE NE OLUR?

Hele ki tatil günlerinde fabrikanızdaki güvenlik görevlisinin doğalgazlı ocakta çay demlediğini düşünürseniz veya benzer şekilde sadece ısınma amaçlı ufak tüketimlerinizin olduğu saatler varsa hiç tüketmediğiniz halde doğalgaz için büyük bedeller ödüyor olabilirsiniz.

Sanayi tüketimlerinin haricinde doğalgazla elektrik üretimi yapan tesislerde de bu durum önemli bir sorun olmaktadır.

Bilhassa Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi’ne (PMUM) bağlı olarak, gelen talimata göre çalışan tesisler, devreye giriş ve çıkışlarındaki tüketimle sayaçlarının minimum kapasitesi altında tüketimler gerçekleştirmektedirler.

Örneğin saat 08:00 için ‘Dur’ Talimatı alan bir elektrik üretimi santrali sistemi gereği saat 08:05’e kadar (değişebilmektedir.) doğalgaz tüketmeye devam etmektedir. Gaz dağıtım firmasının operatörü corrector kayıtlarını incelediğinde saat 08:00 ile 09:00 arasında bir Qmin. Cezası durumu tespit etmekte ve uygulamaktadır. Bu durumda elektrik santrali gaz kullanmadığı 55 dakika için tüketim bedeli ödemektedir.

MAĞDURİYET QMİN. CEZA UYGULAMASIYLA DOĞUYOR

Yukarıda ana hatlarıyla açıkladığımız Qmin. Ceza uygulaması gaz dağıtım firmaları için önemli bir gelir kaynağı olabilmektedir. Bu da gaz dağıtım bölgesi ihalelerinde yaşanan mücadeleyi, sıfır hizmet bedelleriyle kazanılan ihalelerdeki ince hesabı bir yönüyle açıklamaktadır.