Sanayimize sürdürülebilir rekabet gücü sağlayacağız

ARİF ESEN

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık, Ar-Ge Faliyetlerinin Desteklenmesi Kanunu ve Üretim Reform Paketi Çalıştayı’na ilişkin ‘Global Sanayici’nin sorularını yanıtladı.         Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın onayladığı araştırma ve geliştirmenin yanı sıra tasarımı da teşvik kapsamına alan 6676 sayılı "Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" Resmi Gazete'de yayımlanarak 26 Şubat Cuma günü yürürlüğe girdi. Bakan Işık, “Tasarım faaliyetlerini de kapsayan bu düzenlemeyle Ar-Ge ve yenilik çalışmaları sonucu geliştirilen teknolojik ürünlerle sanayimiz katma değeri yüksek ürünlerle uluslararasında sürdürülebilir rekabetçi bir konuma yükselecektir” dedi. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık’a yönelttiğimiz sorular ve yanıtları şöyle:

- AR-GE Reform Paketi ile üretim, istihdam ve ihracatta ne gibi sıçramalar bekliyorsunuz?

- Ar-Ge ve yenilik çalışmaları sonucu geliştirilen teknolojik ürünlerin tasarım faaliyetleri ile daha katma değerli ve rekabet edilebilir bir konuma getirilmesi gerekmektedir. Bu noktada Tasarım Merkezlerinin kurulup desteklenmesi özellikle yerli ürünlerin yurtdışı pazarlara açılması ve rekabet gücünün yükseltilmesi açısından önem arz etmektedir. Ar-Ge Paketi’nin getirdiği en önemli yeniliklerden biri ülkemizde Tasarım Merkezlerinin kurularak Ar-Ge Merkezlerine sağlanan (Ar-Ge indirimi, gelir vergisi stopaj desteği, sigorta primi işveren hissesinin yarısının devlet tarafından karşılanması, damga vergisi) destek ve muafiyetlerden yararlandırılmasıdır. Tasarı kanun haline gelmesi ile birlikte kendi firmasında bir Tasarım Merkezi kurarak en az on tasarımcı istihdam eden firmalarımızın önü açılmaktadır. On tasarım personelinden daha az personel ile tasarım faaliyetleri yürütmek isteyen firmalarımız da Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde bu faaliyetlerini yürütmek kaydıyla yine Teknoloji Geliştirme Bölgelerimizde Ar-Ge faaliyetlerine sağlanan destek ve muafiyetlerden yararlanacaklardır. Tasarım faaliyetlerinin teşvik edilmesiyle bir taraftan nitelikli Ar-Ge ve tasarım personeli sayımızın artması sağlanacak, diğer taraftan özellikle sanayi ürünlerimizin katma değeri artırılarak ihracat içerisindeki payı yükselecektir.

242 SANAYİ KURULUŞU AR-GE MERKEZİ KURDU

- Kaç sanayi kuruluşunda Ar-Ge Merkezi var? Bu merkezlerde kaç kişi istihdam ediliyor, şimdiye kadar kaç proje tamamlanmış ve halen kaç proje çalışması yürütülüyor?

- 5746 sayılı Kanun kapsamında desteklediğimiz, Ar-Ge Merkezi kurmak için gerekli olan minimum sayıyı özellikle yüksek teknolojili sektörlerde (yazılım, ilaç ve tıbbi cihaz, biyoteknoloji, bilgi ve iletişim teknolojileri vb.) 15’e kadar düşürme yetkisi Ar-Ge Reform Paketi Kanun Tasarısı ile Bakanlar Kurulu’na verilmiştir. 2008 yılında Ar-Ge Kanunu ilk çıktığında minimum TZE Ar-Ge personeli sayısı 50 olarak belirlenmiştir. 2014 yılına kadar yaklaşık 137 tane büyük sanayi kuruluşumuz Ar-Ge Merkezi kurmuştur. Daha sonra 50 TZE Ar-Ge personeli istihdam etmekte zorluk çeken firmalarımızın Ar-Ge Merkezi kurmalarını teminen 50 sayısı 2014 yılında yapılan Kanuni bir düzenleme ile 30’a düşürülmüştür. 30’a düştükten sonra bugüne kadar 95 tane firmamız Ar-Ge Merkezi kurmuştur. Bugüne kadar toplam 242 sanayi kuruluşumuz Ar-Ge Merkezi kurarak Ar-Ge faaliyetlerini yürütmektedir. Bu merkezlerde toplam 25.803 Ar-Ge personeli istihdam edilmekte, 13.2 Milyar TL Ar-Ge harcaması gerçekleştirilmiş, 7.418 Ar-Ge projesi tamamlanmış, 4.702 Ar-Ge projesi devam etmekte ve 259.7 Milyar TL ihracat ve 514.3 Milyar TL yurtiçi satış gerçekleştirilmiştir. Bugün bu önemli gelişmeleri bir adım öteye taşımak için bu merkezlerimizin kurulabilmesini teminen özellikle belirli sektörlerde 15’e kadar düşürerek ülkemizin Ar-Ge ve yenilik kapasitesini artırmayı, sanayimizin daha çok Ar-Ge ve yenilik tabanlı bir yapıya kavuşturulmasını hedeflemekteyiz. Bunları gerçekleştirdiğimiz takdirde ülkemizin teknoloji düzeyinin de orta ve düşük alanlardan orta ve yüksek alanlara evirilmesini sağlamak için önemli bir adım atmış olacağız.

SİPARİŞE DAYALI AR-GE VEYA TASARIM ÇALIŞMASI DA DESTEKLENECEK

- Ar-Ge veya Tasarım Merkezi olmayan KOBİ’lerin bu alandaki faaliyetleri nasıl desteklencek?

- Bahse konu Kanun Tasarısı ile Ar-Ge veya Tasarım Merkezi olmayan KOBİ’lerin, bu ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla siparişe dayalı olarak gerçekleştirecekleri Ar-Ge ve tasarım hizmeti alımları desteklenecektir. Bu kapsamda Ar-Ge ve Tasarım Merkezlerinden alınacak hizmetler karşılığı ödenen ücretlerin tamamı, hizmet alan KOBİ tarafından Ar-Ge indirimi konusu yapılacak, böylece, KOBİ’lerin Ar-Ge ve tasarıma dayalı katma değerli ürünler üretmeleri sağlanacaktır. Bu çerçevede hem sipariş veren KOBİ ve büyük firmalara hem de sipariş alan Ar-Ge ve Tasarım Merkezlerine yüzde 50 oranında Ar-Ge ve tasarım indirimi sağlanacak ve bu oranları yüzde 100’e çıkarma yetkisi de Bakanlar Kurulu’na verilmiştir. Bu kapsamda Ar-Ge ve Tasarım Merkezine sahip olmayan KOBİ’lerimizin kurulmuş olan diğer Ar-Ge ve Tasarım Merkezlerinden hizmet almalarını teşvik ederek Ar-Ge ve tasarım faaliyetlerinin yaygınlaşması sağlanacaktır. Diğer taraftan Ar-Ge ve Tasarım Merkezlerinin uzman oldukları alanlarla ilgili faaliyetlere odaklanıp ihtiyaç duyacakları diğer alanlardaki Ar-Ge ve tasarım hizmetlerini de bu alanlara odaklanan diğer merkezlerden almasının yolu açılacaktır. Böylece Ar-Ge ve Tasarım Merkezlerinin işbirliği ve koordinasyonu sağlanarak birlikte proje yapma ve ürün geliştirme kültürlerini de artırmayı hedefliyoruz.

ORTAK PROJELER ÖZENDİRİLECEK

- Rekabet Öncesi İşbirliği proje modeliyle şirketlerin ortak çalışması nasıl teşvik edilecek?

- 5746 sayılı Kanun kapsamındaki mevcut rekabet öncesi işbirliği modelinde, bu projeler kapsamında yapılacak harcamaların proje ortaklarından biri adına açılacak hesapta izlenecek olmasından dolayı bugüne kadar herhangi bir müracaat olmamıştır. Ar-Ge Reform Paketi ile önerilen düzenlemede; proje paydaşları adına ortak bir hesap açılması ve projeye yüzde 50 oranına kadar hibe destek sağlanmasıyla bu sorunun aşılarak Rekabet Öncesi İşbirliği proje modeline işlerlik kazandırılması öngörülmektedir. Firmaların ortak proje yapmalarını sağlamaya yönelik hazırlanan Rekabet Öncesi İşbirliği proje modeli hayata geçirilerek bu projelere Ar-Ge indirimi, gelir vergisi stopajı desteği, sigorta primi desteği ve damga vergisi istisnası sağlanacaktır. Rekabet Öncesi İşbirliği projeleri kapsamında özellikle tek bir firma tarafından gerçekleştirilmesi mümkün olmayan geniş kapsamlı ve ortak kullanıma açık olan Ar-Ge ve yenilik platformlarının gelişmesi sağlanacaktır. Bu da firmalarımızın hem birlikte iş yapma kültürünün hem de sahip oldukları teknik bilgiyi (know-how) bir araya getirerek sektörel yeniliklerin gelişmesi yönünde önemli bir katkı sağlayacaktır.

AR-GE ÇALIŞANINA VERGİ DESTEĞİ

- Ar-Ge merkezlerinde çalışanlar için firmalara hangi destekler sunuluyor?

- Ar-Ge Merkezlerinde çalıştırılan personele gelir vergisi stopaj desteği 5746 sayılı Kanun’la doktoralı olanlara yüzde 90, diğer personele de yüzde 80 oranında sağlanmaktadır. Ar-Ge Merkezleri ve Tasarım Merkezlerinde istihdam edilen personel niteliğinin artırılarak yüksek katma değerli daha rekabetçi ürün geliştirilmesinin sağlanması adına personelin doktora ve yüksek lisans yapması konusunda bu merkezlerimiz yönlendirilmektedir. Ayrıca temel bilimler alanlarından mezun olanlara iş bulma imkânı sağlayarak bu alanlara olan ilgiyi artırmak için Ar-Ge Merkezlerinde istihdam edilen temel bilimler mezunu personelin de bu destekten daha avantajlı bir şekilde faydalanması sağlanacaktır. Bu kapsamda; Ar-Ge ve Tasarım Merkezlerinde çalışan Ar-Ge ve tasarım personelinden doktoralı olanlar ile temel bilimler yüksek lisans mezunları için yüzde 95, yüksek lisanslı olanlar ile temel bilimler lisans mezunları için yüzde 90 ve diğerleri için yüzde 80 şeklinde gelir vergisi stopaj desteğinin uygulanması sağlanacaktır. Ayrıca Ar-Ge Merkezlerinde istihdam edilecek temel bilimler mezunlarının brüt asgari ücret üzerinden maaşlarının devlet tarafından karşılanması sağlanacaktır. Bu yenilikler bir taraftan Ar-Ge, yeniklik ve tasarımda istihdam edilecek personelin nicelik ve niteliğini geliştirirken diğer taraftan da Ar-Ge Merkezlerimizde geliştirilecek projelerin temel araştırma boyutunun da güçlendirilerek daha nitelikli projeler için güçlü bir zemin oluşturacaktır.

TEK MERKEZDEN ULAŞIMLA KURULU KAPASİTE DEĞERLENDİRİLECEK

- Tüm test merkezlerine ve laboratuvarlara tek merkezden ulaşma imkânı sağladınız. Bu çalışma ile neler hedeflendi?

- Bakanlığımıza ait 635 Sayılı KHK’nın 10 uncu maddesinin g fıkrasında” Laboratuvarlar kurmak veya kurdurmak, kurulan laboratuvarların belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde çalışmalarını sağlamak ve kontrol etmek” hükmü yer almaktadır. Kanunla Bakanlığımıza verilen görev,10. Kalkınma Planı, Sanayi Strateji Belgesi’nde yer alan eylemlerin gereği olarak; Türkiye’nin kurulu kapasitesinin değerlendirilmesi,  test, muayene ve kalibrasyon alanında faaliyet gösteren kuruluşların tek çatı altında toplanarak atıl kapasitenin kullanılması için sanayi işletmelerinin sorgulayabileceği bir web tabanlı bir altyapı oluşturulmuş ve hizmete alınmıştır. Bu web portalın da mevcut durumda akredite olan bütün laboratuvar, test ve kalibrasyon merkezleri,Akademisyenlerimizin yapmış olduğu test ve deney bilgileri yer almaktadır.  (https://laboratuvar.sanayi.gov.tr/ ).

Ayrıca Savunma Sanayi Müsteşarlığı  tarafından ülkemizde kurulmuş ve kurulacak test ve değerlendirme altyapılarının daha etkin ve verimli işletilmesini, böylece kaynak israfının ve mükerrer yatırımların önlenmesini teminen TÜRKTEST A.Ş. ‘nin (Test ve Değerlendirme Anonim Şirketi) kurulması yolunda çalışmalar başlatılmış olup söz konusu şirket ile ilgili olarak TSE ve TÜBİTAK’ın ortak olarak faaliyete başlaması planlanmaktadır.

* TURKTEST A.Ş. tarafından işletilmeyecek test ve değerlendirme altyapılarının 3. taraflara hizmet vermesi ve kullanılmasını sağlamak üzere, test ve değerlendirme altyapısının sahibi/işletmecisi ile sözleşme yapmak,

* Şirketler tarafından işletilmeyen test ve değerlendirme altyapılarına ve laboratuvarlara: alt yapı/test merkezi/cihaz operasyonu için yetişmiş insan kaynağı desteği, alt yapı/test merkezi/cihaz operasyonunda ihtiyaç olacak sarf malzemesi temini amaçlanmıştır.

ORTA VE YÜKSEK TEKNOLOJİ YATIRIMA DESTEK

- Orta ve yüksek teknolojili ürünlerin üretimini artırmak amacıyla bu yatırımlara ne gibi destek ve teşvikler veriyorsunuz?

- Ülke ekonomisinin uluslararası düzeyde rekabet edebilir bir yapıya kavuşturulması için kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar veya uluslararası fonlar tarafından desteklenen sanayiye yönelik, Ar-Ge ve yenilik projeleri sonucunda ortaya çıkan teknolojik ürünler veya özkaynaklar kullanılarak yapılan Ar-Ge faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan ve patenti alınan teknolojik ürünler Teknolojik Ürün Yatırım Destek Programı kapsamında desteklenmektedir. Bu program ile orta ve yüksek teknolojili ürünlerin yatırımının desteklenerek katma değere dönüşmesi sağlanmaktadır. Programdan Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’nde başlatılıp tamamlanan projeler ile de başvuru yapılabilmektedir. Aşağıdaki giderler destek kapsamında olup 10 Milyon TL’ye kadar desteklenmektedir.

• Makine ve Teçhizat Desteği

• Kredi Faiz Desteği

• İşletme Gideri Desteği

OSB’LERDEKİ BOŞ ARSALARDA ÜRETİM YAPILMASI SAĞLANACAK

- Sanayi Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı Projesi nedir? Nasıl uygulanacak?

- Bilindiği üzere; birçok Organize Sanayi Bölgesi’nde arsa fiyatlarının yüksek olması sanayiciye ciddi yük getirmektedir. Hem sanayicinin finansman yükünü hafifletmek hem de uluslararası sermayenin ülkeye çekilmesini kolaylaştırmak amacıyla OSB’lerde arsa satın alınması yanında uzun dönemli kiralama veya başka finansman yöntemleriyle OSB’lerdeki arsalar üzerinde üretim yapılması sağlanacak, böylelikle işletmelerin arsalar için ayırdıkları kaynakları üretime yönlendirmelerinin önü açılacaktır. Buna yönelik olarak 64. Hükümet 2016 yılı Eylem Planı’nda “Endüstri Bölgeleri ve Organize Sanayi Bölgelerinde arsa maliyetlerini azaltacak yeni bir mekanizma kurulacak” şeklinde bir eyleme yer verilmiştir. Ayrıca Türkiye Sanayi Stratejisi’nde “Organize Sanayi Bölgeleri’nde işletmelerin arsaları satın almaları yanında farklı finansman yöntemlerini kullanarak arsalar üzerinde üretim yapabilmelerini sağlayacak mekanizmalar oluşturulacaktır” şeklinde 16 no’lu Eylem yer almaktadır.  Konuya ilişkin tüm paydaşların katılımı ile hazırlanan Üretim Reformu Çalıştayı’nda öneriler arasında bu husus da yer almakta olup yapılacak mevzuat çalışmaları kapsamında uygulamaya ilişkin koşullar değerlendirilmektedir.

OSB’LERDE EMLAK VERGİSİ YÜKÜ KALKACAK

- OSB’lerden alınan emlak vergisine yeni bir düzenleme getirileceğini açıklamıştınız. Bu konudaki çalışmalar hakkında bilgi verir misiniz?

- Ülkemizin üretiminde, planlı ve çevreye duyarlı sanayileşmesinde önemli bir politika aracı olan OSB’lerdeki yatırımcıların desteklenmesine büyük önem veriyoruz. Buralarda faaliyet gösteren yatırımcıların sabit ve değişken maliyetlerini azaltmamız firmalarımızın uluslararası alanda rekabet edebilmeleri açısından büyük önem arz etmektedir.

Bu itibarla, yatırımcıların maliyetlerini azaltmaya yönelik olarak uygulanmakta olan tamamen veya kısmen bedelsiz parsel tahsisi düzenlemesinin yanı sıra yatırımcıların değişken maliyetlerini etkileyen emlak vergisi hususunda da yatırımcılarımızı desteklemek istiyoruz.

Emlak vergisi konusunda yaşanan sıkıntı OSB’lerin kurulduğu yerdeki emlak vergisi rayiç bedellerinin aşırı yükselmesi ve dolayısıyla da OSB’lerdeki yatırımcılardan tahsil edilen emlak vergisi miktarının yüksek olmasıdır.

Mevcut durumda OSB’lerdeki firmalara ait binalar, Emlak Vergisi Kanununun 5’inci maddesi gereğince inşalarının sona erdiği tarihi takip eden bütçe yılından itibaren 5 yıl süre ile geçici muafiyetten yararlanabilmektedirler. Emlak vergisine ilişkin 5 yıllık geçici muafiyetin süresiz hale getirilmesi ya da belli bir yıldan sonra indirimli olarak tahsil edilmesi şeklinde bir düzenleme üzerinde çalışmaktayız.

1 MİLYAR TL’LİK KAMU İHALESİ KAZANILDI

- Kamu alımlarında ‘yerli üretimi’ desteklemek amacıyla yapılan alımlar beklediğiniz sonuçları verdi mi?

- 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nda yaptığımız düzenleme kapsamında; teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projelerinde, rekabet öncesi işbirliği projelerinde ve teknogirişim sermaye desteklerinden yararlananlara, yararlandıkları destekler çerçevesinde yürüttükleri proje sonucu ortaya çıkan mal ve hizmetlerin piyasaya arz edilmesinden sonra proje sonucu ortaya çıkan hizmetler ile yerli malı belgesine sahip ürünler için Bakanlığımız tarafından kamu ihalelerine girmelerini sağlayacak Teknolojik Ürün Deneyim Belgesi düzenlenmektedir.

Ar-Ge projeleri sonucu ortaya çıkmış olan hizmetler ile yerli malı belgesine sahip ürünlere sahip firmalar Bakanlığımızdan Teknolojik Ürün Deneyim Belgesi alarak kamu ihalelerine girebilmektedirler. Bu düzenleme ile; kamu alımlarında ihaleyi yapan kuruma sunulması zorunlu olan iş deneyim belgesi sorununa çözüm üretilmiştir. Bahse konu uygulama ile; Ar-Ge yapan, teknoloji tabanlı üretime başlayan işletmeler, kamu alımları yoluyla desteklenmekte olup, yerli firmaların büyümeleri ve küresel firmalarla rekabet edebilir hale gelmeleri amaçlanmaktadır. Bu uygulamayla Ar-Ge’si Türkiye’de yapılan teknolojik ürünlerin bugüne kadar yaklaşık 1 Milyar TL’lik kamu ihalesi kazandığı görülmektedir.

TEKNOLOJİK ÜRÜN DENEYİM BELGESİNİN KAPSAMI GENİŞLETİLİYOR