Doç. Dr. Gökçe: Değerli dolar ABD’yi de vurdu

Doç. Dr. Deniz Gökçe, Bahçeşehir Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nin dünya ve Türkiye ekonomisini çok yakından izleyen akademisyenlerinden birisi. Düşüncelerini, gazetedeki köşesinde ve televizyon programında izleyicileri ile paylaşan ve kendisinin değerlendirmelerinin politik etkilerin dışında objektif olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Gökçe ile dünyadaki son gelişmeleri ve Türkiye’yi konuştuk.

- 2015 yılı rakamları ortaya çıkmaya başladı. Dünya aşağı yukarı yüzde 3 - 3.5 hızlı büyüyor. Sanayileşmiş ülkeler 2 - 2.5 hızla büyüyor. Gelişen ülkeler ise ortalama yüzde 4.5 hızla büyüyor.

Uluslararası Para Fonu’nun kısa süre önce açıkladığı rapordaki verilere baktığınız zaman görüyorsunuz ki Türkiye, Avrupa’daki en hızlı büyüyen ülkeler arasında ön sırada. Sadece Polonya ile İzlanda ve İrlanda gibi iki küçük ülkenin büyüme hızları Türkiye’nin biraz üstünde.

Latin Amerika çok kötü. Bunların hepsi petrol üretiyor, bunların hepsi Türkiye’nin eski hali gibi popülist biçimde yönetiliyor. Hepsinde ülke bölünmüş vaziyette, sert çatışmalar, tartışmalar yapılıyor.  Mesela Brezilya’da kadın başkan Dilma Rousseff şu anda işbaşında ama kongre ona karşı çıkıyor. Venezuela’da otobüs şoförünü Başbakan yaptılar hiçbir şey yapamıyor.

Brezilya’nın en büyük petrol şirketinde ciddi suistimaller ortaya çıkarıldı. Şimdiki Dilma Rousseff  adlı bayan başkan daha önce petrol şirketinin de başkanıydı. Ondan önce Luiz Inácio Lula da Silva adlı bir kişi devlet başkanıydı. Adamın eğitimi yoktu ama ekonomiyi en iyi yöneten de oydu. Onun yerine diplomalı bayan başkan geldi ülkeyi sıkıntıya soktu.

Buna karşılık Avrupa büyüyor. Avrupa ve ABD’nin büyümeleri birbirine yaklaşıyor. ABD iyi giderken, Avrupa kötüydü, bu durum ortadan kalktı. Avrupa’nın içinde Yunanistan’ın durumu bir felaket. Söylediğim gibi, Türkiye, Avrupa’da yüzde 3 büyüyen bir iki ülkeden biri. Türkiye’den daha iyi büyüyen bir Polonya vardır 2015’te. O da 3.5 falan. Polonya zaten bu krizde eksi büyümeyen tek ülke.

Dolayısıyla ABD çok kötü değil, çok da iyi değil. Büyümesi yavaşlıyor. Gelişen ülkelerin büyükleri iyi, küçükler idare eder. Türkiye de Avrupa’ya göre iyi büyüyor ama yüzde 3 bizi kurtarmaz. Bizim en az yüzde 5 büyümemiz lazım. Zaten işsizlik rakamları yükseliyor o nedenle. İşsizlik daha da artabilir eğer ekonomi hızlanmazsa. Seçimlerde hükümetler harcama yaparlardı, bugün için yapılmadı. Ama harcama değil vaat yapıyorlar. Herkes harcama vaadi yapıyor. Bu vaatler kolay kolay yapılamaz, yapılırsa da kötü olur.

Rusya ekonomisi de aynı biçimde kötü. Resesyon yaşanacak.  Rusya’da eksi büyüme yüzde 4’ün üstünde.

Neden Brezilya ve Rusya’yı ön plana çıkarıyorum biliyor musunuz? Petrol Rusya’yı da salladı. Bir dolar, 35 ruble dolayındaydı. Dışarıdan gelen para hızla kaçınca 1 dolar 75 rubleye kadar gitti. Sonra biraz toparladı. Dün itibariyle New York piyasasında 53 ruble 1 dolardı. Çok değer kaybetmiş durumdaydı, biraz toparladı. 75’ten 52 dolayına geldi. Durum böyle olunca çok büyük bankalar krize girdi. En büyük banka Sberbank, devletten 40 milyar dolar falan para istedi, Putin vermedi. Rusya aşağı yukarı eksi 4-5 gibi negatif büyüme yaşayacak.

- Çin’in büyümesi yüzde 7’nin altına düşecek. Yüzde 6.8 gibi olacak. Birinci neden, Çin’de ucuz amele döneminin bitmiş olması. Hepsi kentlere yerleşti. İkincisi dünya ticareti kriz nedeniyle yavaşladı. Onlar da dış ticaretten iç tüketime, iç talebe döndüler. Dış talep yerine iç talebe döndüler. İç talebe dönünce ekonomi yavaşlıyor. Kredileri de kıstılar. Çünkü mali idareler çok fazla kredi kullandı, devlet bankası olduğu için. Dolayısıyla Çin yavaşlıyor.

Avrupa krize girince bizim ihracatçılar döndüler Afrika’ya buzdolabı, çamaşır makinesi gibi pek çok mal sattılar. Çünkü Afrika emtiayı Çin’e satıyordu. Çin’den para Afrika’ya geliyor, Afrika’dan da bize geliyordu. Biz ucuz çamaşır makinesini veriyoruz, onlar da Çin’e doğal madenlerini satıyor, Çin de onlardan mal üretip Batıya satıyordu. Şimdi bu sistem durdu, Batıya eskisi kadar satamıyorlar. Dolayısıyla Çin kendi iç tüketimini arttırmak istiyor. Afrika’nın ona satışı durunca bizim de Afrika’ya satışımız duruyor. Allahtan Avrupa toparlanacak gibi, yeniden Avrupa’ya satmak durumuna geleceğiz.

Şu dönemde Türkiye’nin kendi iç talebi çok durgun. İşsizlik arttı Türkiye’de. Seçimden sonra hükümeti kim eline alırsa alsın ciddi problemleri olacak.

Çünkü iç talebi arttırıp yüzde 5 büyüme sağlayamıyorsun. Onu 2010 da denedik, hemen cari açık arttı. Cari denge açığı yüzde 10’lara çıktı. Bu ikilemlerden kurtulması için Türkiye’nin bir şeyler yapması lazım. Sonunda devlet biraz altyapı yatırımı yapacak, belki biraz bütçe açığını büyütecek. Bütçe açığı çok düşük, Gayri Safi Milli Hasılaya oranı yüzde 1,3 dolayında.  Yani seçimden sonra iktidara ister AK Parti, isterse diğer partiler gelsin, ekonomi politikası sıfırdan yeniden düşünülmek zorunda.

Kurlardaki tırmanma muhtemelen Hazirana kadar bekler. Bugünlerde hızlı yükselişi durdu. Ancak seçim sonrası Hükümet kurulamazsa, yabancılar paralarını alır giderler ve kurlar da bayağı yukarıya gider.