Tekstil sektöründe teknik tekstile dönüşüm mümkün

ARİF ESEN

Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Tekstil Mühendisliği Bölümü Başkanı Prof. Dr. Ayşe Merih Sarıışık, “Yapılan çalışmalar, geleneksel veya konvansiyonel tekstil ürünlerinden yüksek katma değerli ve kar marjı daha yüksek, Türkiye’nin ihracatının geliştirilmesi açısından önemli bir katkı sağlayacak teknik tekstil ürünlerine sektörel dönüşümün mümkün olabileceğini ortaya çıkarmaktadır” dedi. Prof. Dr. Sarıışık, VI. Uluslararası Teknik Tekstiller Kongresi’ni ve tekstilde katma değeri yüksek üretime geçişe ilişkin sorularımızı yanıtladı.
 
- Sayın Sarıışık öncelikle teknik tekstili anlatır mısınız? Katma değeri yüksek teknik tekstil nedir? Türkiye ekonomisi açısından önemi hakkında neler söyleyeceksiniz?
 
- Teknik tekstillerin tanımı konusunda en fazla kabul gören tanımlama “The Textile Institute” tarafından yayınlanan “Textile Terms and Definitions” adlı yayında "Teknik tekstiller, estetik veya dekoratif özelliklerinden ziyade, esasen sahip oldukları teknik ve performans özellikleri için imal edilen tekstil malzemeleri ve ürünleri" olarak tanımlanmıştır. Katma değer ise bir firmanın üretim sürecinde oluşturduğu, şirketin dışarıdan tedarik ettiği girdilere kendi bünyesinde eklediği değerdir. Yani belirli bir fiyata alınan hammadde ve diğer maliyetlerin aynı olduğu göz önünde bulundurulduğunda daha yüksek fiyata satılabilen ürün katma değeri yüksek üründür. Türk tekstil sektörünün dünya rekabet ortamına hazırlanması gereği, sadece tekstil sektörünün geleceği açısından değil, Türk ihracatının ve buna bağlı Türk ekonomisinin geleceği açısından da son derece önemlidir. Rekabeti sürdürebilmenin temel unsurlarından biri ileriyi görmek ve geleceği yakalamaktır. Bu açıdan, ülkemiz ekonomisinde önemli bir yere sahip olan tekstil ve konfeksiyon sektöründe yaşanacak gelişmeleri öngörmek ve değişime hazırlıklı olmak büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda yapılan çalışmalar, geleneksel veya konvansiyonel tekstil ürünlerinden yüksek katma değerli ve kar marjı daha yüksek, Türkiye’nin ihracatının geliştirilmesi açısından önemli bir katkı sağlayacak teknik tekstil ürünlerine sektörel dönüşümün mümkün olabileceğini ortaya çıkarmaktadır. 
 
DÖNÜŞÜMDE AR-GE ÇALIŞMALARI ÖNEMLİ

- Tekstilde ağırlıklı olarak geleneksel üretim yapılıyor. Bu fabrikalar teknik tekstil üretimine nasıl evrilecek? 

- Katma değeri yükseltmenin yolu, teknik tekstiller gibi özel ürünleri üretmek için araştırma-geliştirme çalışmalarına önem vermekten geçmektedir. Teknik tekstillere geçiş bazı durumlarda mevcut makine parkı ile mümkün olabilirken, bazı durumlarda da yeni yatırımlar gerektirmektedir. Bu ise firmanın ürün gamına bağlı olarak değerlendirilmesi gereken bir durumdur. 


 
KONGRE YENİ İŞBİRLİKLERİNE KAPI AÇIYOR 

- Bu yıl VI. Uluslararası Teknik Tekstiller Kongresi’ni düzenlediniz. Üniversite - sanayi işbirliğine iyi bir örnek oluşturan kongre tekstil sektörüne ne gibi kazanımlar sağlıyor?
 
- VI. Uluslararası Teknik Tekstiller Kongresinin amacı; teknik tekstiller alanında çalışan yurt içinden ve yurt dışından araştırmacıları ve firmaları bir araya getirmek, aynı zamanda bu konuda üretimini sürdüren veya teknik tekstil üretimine başlamayı düşünen sanayicilere de yeni fırsatlar yaratmaktır. Kongre katılımcılarımız tekstil ve teknik tekstil sektöründe çalışan sektör temsilcileri, ülkemiz ve yurtdışından bilim adamları, genç araştırmacılar, lisans ve lisansüstü öğrencilerden oluşmaktadır. Kongrede bilimsel çalışmaların sergilenmesi yanında katılımcılara birbiri ile tanışma olanağının sağlandığı, proje partnerlerinin buluştuğu ve yeni ortaklıkların kurulumu için el sıkışıldığı bir ortam yaratılmaktadır.  

95 BİLDİRİ SUNULDU

Bu yıl kongremizde üç gün süresince alanında uzman, seçkin çağrılı konuklarımızın sunumları yanında akıllı tekstiller, fonksiyonel lif-iplik ve kumaşlar, filtrasyon tekstilleri, tıbbi tekstiller, koruyucu tekstiller ve giysiler, kompozit yapılar, sportif tekstiller, jeotekstiller ve teknik tasarımlar konulu oturumlarda 68’i sözlü, 27’si poster bildiri olmak üzere toplam 95 bildiri sunulmuştur. Ayrıca bu yıl kongre oturumlarımıza paralel olarak MP 1105 numaralı FLARETEX  isimli COST aksiyonu ile ortaklaşa teması “Koruyucu Tekstiller İçin Güç Tutuşurluk Uygulamaları ve İlgili Düzenlemeler” olan çalıştay düzenlenmiştir. 

TEKSMER’İN BÜYÜK KATKILARI OLACAK

Ayrıca bu yıl kongremizde İzmir Kalkınma Ajansı tarafından desteklenen, üniversitemiz ve Ege İhracatçı Birlikleri ortaklığında yürütülen “Teknik Tekstiller Araştırma ve Uygulama Merkezi Projesi” tanıtım toplantısını da gerçekleştirmenin mutluluğunu yaşadık. Üniversitelerimizin sahip olduğu akademik bilgi birikimini sektörümüzün dinamizmi ile buluşturmak amacıyla kurulan TEKSMER (Teknik Tekstiller Araştırma ve Uygulama Merkezi), dünya standartlarında bir Ar-Ge platformu oluşturmak amacıyla yola çıkmıştır. Gerçekleştirmeyi hedeflediği projeleri ve oluşturacağı Ar-Ge atmosferi ile bu merkezin, teknik tekstiller gibi katma değeri son derece yüksek bir alanda ülkemiz tekstil endüstrisi paydaşlarına çok değerli katkılar sağlayacağına inanıyoruz. 

TÜM TEKSTİL DEĞER ZİNCİRİNİ DESTEKLEYECEK

- Ege İhracatçı Birlikleri ve Dokuz Eylül Üniversitesi ortaklığında kurulan Teknik Tekstiller Araştırma ve Uygulama Merkezi’nin (TEKSMER) işlevi hakkında neler söyleyeceksiniz?
 
- TEKSMER Teknik Tekstiller Araştırma ve Uygulama Merkezi, teknik tekstiller alanında prototip ürün geliştirmeyi hedefleyen, mühendislik çözümleri sunan bir test & analiz laboratuvarı ve Ar-Ge Merkezidir. 2014 yılında İzmir Kalkınma Ajansı’nın finansal desteği ile Ege İhracatçı Birlikleri ve Dokuz Eylül Üniversitesi ortaklığında kurulmuştur. TEKSMER’in ana hedefi, teknik tekstiller üzerine temel Ar-Ge çalışmalarını yürütmek, üniversite-sanayi işbirliği ile araştırma projelerinin geliştirilmesini sağlamak, bunun için gerekli olan laboratuvar alt yapısı ve nitelikli insan kaynağını oluşturarak bilgi ve know-how üretmektir. TEKSMER’in tüm tekstil değer zincirini destekleyecek şekilde sunduğu hizmet ana başlıkları Test & Analizler, Teknik Danışmanlık, Ürün Geliştirme ve Proje Yönetimi ve Ar-Ge Faaliyetleridir. Bunların dışında TEKSMER tarafından; Teknik Tekstil Teknoloji Transferi Danışmanlığı, Teknik Tekstil Üretim Danışmanlığı, Ürün Belgelendirme Danışmanlığı, Kalite Yönetim Sistemi Danışmanlığı, Değişim Yönetimi ve Strateji Tasarımı Danışmanlığı, Eğitim ve seminer hizmetleri sunulmaktadır.

 
 
FİRMALARLA BİREBİR ÇALIŞMALAR YÜRÜTÜLÜYOR

Merkezin ana faaliyetlerinden bir tanesi sanayinin ihtiyaçlarını temel alacak proje çalışmalarıdır. Bunun için merkez uzmanları firmalarla birebir çalışmalar yürütmektedir. Bu kapsamda Merkezin firmalara sağladığı hizmetler, proje fikrinin oluşturulmasından projelerin hazırlanmasına, proje için uygun finansman kaynağının bulunmasından proje yönetimine kadar uzanan geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır.
 
ANA HAMMADDE LİF ÜZERİNE AR-GE YAPILIYOR

Merkez kapsamında, sanayinin ihtiyaçlarına yönelik olarak proje çalışmaları ve hizmetlerin geliştirilmesinin ötesinde, laboratuvar bünyesindeki makine-ekipman altyapısı kullanılarak Ar-Ge faaliyetleri yürütülmektedir. Buradaki temel amaç, tekstilin ana hammaddesi lif üzerine Ar-Ge çalışmaları yürüterek sektördeki katma değeri arttıracak ticarileşebilir teknik tekstil ürünlerini geliştirmektir. 
 
TEKNİK TEKSTİL İHRACATININ PAYI YÜZDE 1

- Türkiye’nin geçen yıl yaptığı 27 milyar dolarlık tekstil, hazır giyim ve konfeksiyon ihracatının ne kadarı teknik tekstil ürünüdür? Tekstil ihracatında kilogram fiyatı ne kadar, teknik tekstil ürünlerinde ne kadar?

- Türkiye'nin tekstil, hazır giyim ve konfeksiyon ihracatında, teknik tekstil ihracatının payı yüzde 1'dir. Kendi içinde değerlendirildiğinde bir önceki yıla göre yüzde 3.2'lik bir artış görülmekle birlikte, yüzde 1'lik oranın oldukça düşük olduğu açıktır. Geleneksel tekstil üretimlerinin Bangladeş, Çin vb. iş gücünün, maliyetlerin daha ucuz olduğu ülkelere kaymaya başladığı düşünülürse, ülkemizde teknik tekstillere yatırım yapılmasını gereğinin önemi anlaşılmaktadır. Geleneksel tekstil ürünleri ile teknik tekstillerin birebir fiyat karşılaştırmasını yapmak, karşılaştırılabilir ürünler olmadıkları için uygun olmaz. Çünkü örneğin bir gömlek fiyatıyla bir uçak gövdesi parçasını oluşturan kompozitin fiyat karşılaştırması yapılamaz. Ancak birim miktarlarda, teknik tekstil ürünlerinin, konvansiyonel tekstil materyallerinden çok daha pahalı oldukları söylenebilir.
 
TEKNİK TEKSTİL İHRACATINDA 19’UNCU SIRADAYIZ

- Teknik tekstil üretiminde dünyada hangi ülkeler söz sahibi? Türkiye’nin teknik tekstil üretiminde dünyadaki yeri nedir?

- Dünya teknik tekstil ihracatında ilk beşte yer alan ülkeler Çin, Almanya, ABD, İtalya ve Belçika'dır. İhracatta ilk sıradaki ülke olan Çin yüzde 23.5'luk paya sahipken, Almanya yüzde 9.2 orana sahiptir. Ülkemiz ise 2012 yılı itibarıyla 19. sırada gelmekte olup, dünya ihracatından yalnızca yüzde 1.4’lük bir pay almaktadır. İthalatta ise sırasıyla ABD, Almanya, Çin, Fransa ve Meksika ilk beş sırada yer almaktadır. Ülkemizi ise dünya teknik tekstil ithalatından yüzde 1.6 pay alarak 18. sırada yer almaktadır.
 
AR-GE VE İNOVASYON ÇALIŞMALARI ARTTI

- Teknik tekstilde yeterince ar-ge ve inovasyon çalışması yapılıyor mu? Daha fazla ar-ge ve inovasyon çalışması yapılabilmesi için kendi çalışmalarınızı da değerlendirerek neler önerirsiniz?

- Teknik tekstiller alanında ülkemizde ar-ge ve inovasyon çalışmaları son yıllarda oldukça artış göstermiştir. Çok disiplinli araştırmalar da içeren bu çalışmalar üniversiteler, ar-ge merkezleri ve araştırma enstitüleri tarafından yürütülmektedir. 

Dokuz Eylül Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Bölümü olarak 2000’li yılların başından beri araştırmalarımızın çoğunu teknik tekstiller alanında gerçekleştirerek, yurtiçi ve yurtdışı partnerlerimizle projeler yaparak, sektöre ve literatüre katkıda bulunmaya çalışıyoruz. Ayrıca iki yılda bir Uluslararası Teknik Tekstiller Kongresini düzenleyerek teknik tekstiller alanındaki ulusal ve uluslararası araştırmacıları ve sektör temsilcilerini buluşturmanın, ülkemizde bu sektörün gelişimi açısından çok önemli katkılar sağlayacağına inanıyoruz. Bölümümüzde bu alanda yürütülen çalışmalara birkaç örnek vermek gerekirse; ilaç salımı yapabilen medikal tekstiller, pestisit, eriyik metal ve yüksek sıcaklıktan koruyucu giysiler, akıllı giysiler, radar ve elektromanyetik alandan koruyucu tekstiller, kompozit yapılar, katkılı lifler, çok katlı dokuma kumaş yapıları, fonksiyonel spor giysilerini sayabiliriz. 

ÜNİVERSİTE-SANAYİ SİNERJİSİ GÜÇLENDİ
 
- DEÜ Mühendislik Fakültesi Tekstil Mühendisliği Bölüm Başkanı olarak üniversite-sanayi işbirliğinde üniversitelerarası bilgi ve deneyim aktarı mı, paylaşı mı hakkında neler diyeceksiniz? Deneyimli bir üniversite olarak tekstil yoğun bir sanayiye sahip Tekirdağ’da kurulu Namık Kemal Üniversitesi ile bu anlamda bir işbirliğiniz oldu mu?
 
- Ülkemizde son yıllarda gerek sanayicinin Ar-Ge çalışmalarına verdiği önemin artması, gerekse tekstil alanında faaliyet gösteren Ar-Ge Merkezlerinin sayısının artmasına paralel olarak üniversite-sanayi işbirliği artmıştır. Bu kapsamda Avrupa Birliği’nin, TÜBİTAK, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Kalkınma Ajansları, KOSGEB gibi kuruluşların Ar-Ge çalışmalarına yönelik destekleri bulunmaktadır. Ar-Ge çalışmalarına yapılan bu teşviklerin artması da üniversite-sanayi sinerjisini güçlendirmiştir.  Bu projeler bir yandan üniversite sanayi işbirlikleri açısından ortam oluştururken bir yandan da farklı disiplinlerde çalışan üniversite öğretim üyelerine birlikte çalışma ortamı yaratmaktadır. Bu bağlamda bölümümüzün de ülkemizdeki diğer tekstil mühendisliği bölümleri yanında tıp, eczacılık, kimya, biyokimya, fizik, malzeme mühendisliği, elektrik- elektronik mühendisliği, makine mühendisliği, inşaat mühendisliği gibi farklı disiplinlerle işbirliği bulunmaktadır.